روان شناسی عزت نفس

برگرفته از سایت: روان پژوه

هدف این کتاب شناسایی و بررسی جامع مهمترین عواملی است که عزت نفس به آن متکی است. اگر عزت نفس را همان سلامت ذهن بدانیم در این صورت باید گفت کمتر موضوعی را می توان یافت که تا این اندازه بررسی درباره آن فوریت داشته باشد.

شرایط پرآشوب زمانه ما ایجاب می کند که خویشی قدرتمند با شناخت روشن از هویت، شایستگی و ارزش خود داشته باشیم. از بین رفتن حمیت فرهنگی، نبود سرمشق های ارزشمند و تغییر و تحول سریع و همیشه حاضر در صحنه زندگی ما را در قطع خطرناکی از تاریخ قرار داده است.

عزت نفس متاثر از عوامل درونی و بیرونی است. منظور از عوامل درونی عواملی است که از درون نشات می گیرد یا خود شخص آن را ایجاد می کند. نقطه نظرها، باورها، اعمال یا رفتار. عوامل بیرونی، همان عوامل محیطی هستند، پیام هایی که کلامی و غیرکلامی انتقال پیدا می کنند و تجربه هایی که بانی و باعث آن پدر و مادر، آموزگاران، اشخاص مهم در زندگی سازمان دهندگان و فرهنگ هستند.

واقعیت هایی وجود دارند که اجتناب از آنها امکان پذیر نیست، یکی از این واقعیت ها اهمیت عزت نفس است. هرکاری کنیم نمی توانیم نسبت به رشد و تعالی خود بی توجه باشیم. با این حال عزت نفس یک نیاز اولیه برای انسانها است، بدانیم و ندانیم راه خود را درون ما می گشاید.

آزادیم که دینامیسم عزت نفس را درک کنیم یا نسبت به آن همچنان ناآگاه باقی بمانیم. اعتماد کردن به ذهن و دانستن این که همیشه همه شایسته رسیدن به خوشبختی هستند. جوهر عزت نفس است. قدرت این باور و اطمینان به خویشتن در این حقیقت نهفته است که این چیزی بیش از یک داوری یا یک احساس است. این یک انگیزه دهنده است، الهام بخش رفتار است. اما به سهم خود مستقیما تحت تاثیر عمل است. سبب در هر دو سمت جاری است. چرخه بازخوردی پیوسته ای میان اعمال ما در دنیا و عزت نفسمان وجود دارد.

میزان عزت نفس ما روی عمل و رفتارمان تاثیر می گذارد و طرز عملمان عزت نفس را تحت تاثیر قرار می دهد. میزان عزت نفس ما روی تمام جنبه های وجودی ما اثر می گذارد. طرز کارمان در کارگاه، برخوردمان با مردم، اندازه پیشرفت و ترقی، میزان موفقیت و نیز در قلمرو شخصی این که ممکن است دل به چگونه شخصی ببندیم، چگونه با همسرمان ارتباط برقرار کنیم، چگونه با فرزندان و دوستانمان رفتار کنیم و به چه سطحی از سعادت و خوشبختی خواهیم رسید. همبستگی مثبتی میان عزت نفس سالم و بسیاری از ویژگی های دیگری که روی موقعیت و خوشبختی ما تاثیر دارد، وجود دارد.

عزت نفس سالم با رفتار عقلانی، واقع گرایی، فراست، خلاقیت، استقلال، انعطاف پذیری، توانایی قبول تغییر، تمایل به اذعان اشتباهات و اصلاح آنها، خیرخواهی و همکاری و تعاون، در ارتباط مستقیم است. اما عزت نفس کم با رفتار غیرعقلانی، بی توجهی به واقعیت ها، نداشتن انعطاف، ترس از چیزهای بدیع و ناآشنا، سازگاری بی تناسب و یا سرکشی نامعقول، رفتار تدافعی، سرسپاری بیش از اندازه، یا رفتار به شدت کنترل کننده و ترس از دشمنی با دیگران رابطه دارد. عزت نفس زیاد وسیله ای در خدمت دستیابی به هدف است، رسیدن به هدف نیز از سوی دیگر به میزان عزت نفس می افزاید.

فقدان عزت نفس به ایمنی آنچه آشنا و تغییر فکری است بستگی دارد. هرچه عزت نفس ما بیشتر باشد برای برخورد با مشکلاتی که در زندگی خصوصی و در کار و شغلمان بروز می کند آمادگی بیشتری داریم، بلندپروازتر می شویم، میل ابراز وجود بیشتر می شود و غنای درونمان را بیشتر به نمایش می گذارد و ما با کسانی راحت تر کنار می آییم که عزت نفسشان به اندازه عزت نفس ما باشد.

هرچه عزت نفس ما سالم تر باشد به دیگران احترام بیشتری می گذاریم و با آنها برخورد بهتر و منصفانه تری می کنیم زیرا آنها تهدیدی علیه خود در نظر نمی گیریم. مانعی بر سر سعادت عاشقانه از این هرس بزرگتر نیست که خود را شایسته عشق ندانیم و بر این اعتقاد باشیم که جز رنج و محنت سرنوشتی انتظارمان را نمی کشد. داشتن عزت نفس زیاد یعنی این احساس که خود را مناسب زندگی بدانیم.

نیاز ما به عزت نفس ناشی از دو حقیقت اصولی است. نخست آن که برای بقای خود و احاطه موفقیت آمیز بر محیط به استفاده مناسب از آگاهی نیاز داریم. زندگی و حال خوب ما به توانایی ما در فکر کردن بستگی دارد. دوم آن که استفاده درست و بجا از آگاهی خود به خود نیست. برای تنظیم فعالیت آن عامل انتخاب مطرح است.

جوهر انسانی ما توانایی ما در استدلال کردن است. زندگی ما در نهایت به این توانایی بستگی دارد. ذهن چیزی بیش از آگاهی است. ساختار و فرآیندی پیچیده دارد. شامل چیزی بیش از آن چیزی است که به آن مغز سمت راست و سمت چپ می نامیم. ذهن آن چیزی است که به وسیله آن دنیا را ترک می کنیم. انسان موجودی است که می تواند هدف های ارزشمند را تشخیص دهد و بعد برخلاف آن حرکت کند. می توان به این نتیجه رسید که اقدامی منطقی، اخلاقی و عاقلانه است و بعد به رقم این باور کار دیگری بکنیم. می توانیم رفتارمان را وارسی کنیم، می توانیم بپرسیم که آیا این رفتار با دانش، باورها و ایده آل های ما همگونی دارند یا ندارند. اما می توانیم اگر نخواستیم این سوال را مطرح نکنیم. موضوع بر سر انتخاب اندیشیدن و نیندیشیدن است.

عزت نفس در ما و دیگران به اشکال خاصی ظاهر می شود. البته تضمینی در این مورد وجود ندارد، اما وقتی همه صور حضور عزت نفس وجود داشته باشد، صورت خارجی پیدا کردن عزت نفس مهم می نماید. عزت نفس را می توان در حالت چهره، رفتار و از محبت و حرکت اشخاص مشاهده کرد. در تمجید شدن و تعریف کردن، در ابراز محبت، در احساس امتنان و تشکر و نظائر آن دیده می شود. برخورد باز و گشوده با انتقادها، راحتی در تصدیق اشتباهات، نمونه هایی از این تجلی عزت نفس است زیرا عزت نفس با کامل و صددرصد بی عیب و نقص بودن بی ارتباط است.

چهره دیگر عزت نفس این است که کلام و حرکات شخص از کیفیت راحت و خودبه خود برخوردار است. به عبارت دیگر طرز کلام و حرکات شخص نشان می دهد که او در جنگ با خویشتن نیست. هماهنگی میان آنچه شخص می گوید و انجام می دهد و طرز نگاه، صحبت و حرکاتش، تجلی عزت نفس است. کسی که از عزت نفس مناسب برخوردار است هرگز اجازه نمی دهد که احساس اضطراب یا نبود احساس امنیت خاطر اورا کلافه کند، زیرا پذیرفتن اضطراب و مدیریت آن به نظر آنقدرها دشوار نمی رسد. کسی که عزت نفس دارد می تواند از جنبه های لطیف و خوشایند خود و دیگران استفاده نماید.

در این کتاب با سرفصل هایی چون عزت نفس نظام ایمنی آگاهی، معنای عزت نفس، چهره عزت نفس، خودپذیری، ابراز وجود، تقویت عزت نفس کودک و… آشنا خواهیم شد.

برگرفته از سایت روان پژوه. برای خواندن اصل مطلب بر روی روان پژوه کلیک کنید.